Tajemnica przedsiębiorstwa a odpowiedzialność karna

Współzawodnictwo rynkowe oznacza konieczność proponowania klientom rozwiązań, cen i stosowania metod pozwalających na zachowanie pozycji konkurencyjnej na rynku. Kontakty z pracownikami czy kontrahentami często wymagają ujawniania informacji, które mogą stanowić tajemnicę przedsiębiorstwa. Co się stanie, gdy tajemnica przedsiębiorstwa zostanie ujawniona? Czy sprawca naruszenia ponosić będzie odpowiedzialność karną?

Art. 23 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji przewiduje, że ten, kto wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi w stosunku do przedsiębiorcy, ujawnia innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, jeżeli wyrządza to poważną szkodę przedsiębiorcy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Kogo dotyczy odpowiedzialność karna?

Odpowiedzialność karną za przestępstwo z art. 23 ust. 1 u.z.n.k. może ponieść jedynie osoba zobowiązana do zachowania poufności odnośnie do informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, czyli np. osoba związana umową o zachowaniu poufności (NDA). Sprawcą czynu przestępnego z art. 23 ust. 1 u.z.n.k. może być np. pracownik zatrudniony w przedsiębiorstwie, którego tajemnicę ujawnia bądź wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej. Obowiązek zachowania tajemnicy przedsiębiorstwa powinien ciążyć na takiej osobie już w momencie, gdy w sposób uprawniony zapoznaje się z taką informacją. Konieczne jest by obowiązek ten trwał w chwili bezprawnego jej ujawnienia podmiotowi trzeciemu bądź wykorzystania we własnej działalności gospodarczej.

Co jednak ważne, informacje stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa należy odróżniać od wiadomości zawodowych (fachowych), jakie pracownik zdobywa, świadcząc pracę u danego przedsiębiorcy. Ujawnienie czy wykorzystanie takich informacji nie będzie penalizowane na gruncie rzeczonego przepisu. Należy jednak pamiętać, iż granica ta jest płynna i nie zawsze do końca wykrywalna. Ostateczną ocenę charakteru informacji i ustalenie źródła jej pochodzenia dokonuje się w toku postępowania karnego. Dlatego w procesie karnym kluczowe znaczenie będzie miała ocena, czy np. wiedza na temat cen czy innych atrybutów produktów lub usług wynikać może po prostu z doświadczenia i rozległej wiedzy rynkowej sprawcy, czy też stanowi rezultat wejścia w posiadanie informacji stanowiącej tajemnicę przedsiębiorstwa.

Tajemnica przedsiębiorstwa może być uznana za ujawnioną wówczas, gdy:

1. co najmniej jeden nieuprawniony do tego podmiot zapoznał się z treścią takiej informacji w sposób, który pozwolił pojąć sens tej informacji;
2. informacja wcześniej nie była mu znana czy też udostępniona w inny sposób.

Nie jest konieczne, aby osoba ujawniająca informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa faktycznie uzyskała lub mogła uzyskać z tego tytułu jakąkolwiek korzyść majątkową lub niemajątkową. Penalizowane jest bowiem obiektywne niezachowanie poufności w sytuacji objęcia sprawcy obowiązkiem do zachowania pewnych informacji w tajemnicy.

Następstwem wymaganym do zrealizowania znamion przedmiotowych przestępstwa jest jednak dodatkowo wyrządzenie przedsiębiorcy poważnej szkody. Szkoda ta musi nastąpić przez ujawnienie przez sprawcę lub wykorzystanie we własnej działalności gospodarczej informacji stanowiącej tajemnicę przedsiębiorstwa. Nie wystarczy samo stwierdzenie niebezpieczeństwa jej wystąpienia ‑ szkoda ta musi obiektywnie zaistnieć.

Charakter szkody

Szkoda z art. 23 ust. 1 u.z.n.k. może mieć wymiar zarówno majątkowy, jak i niemajątkowy. Oznacza to, że poważna szkoda zaistnieje, gdy dojdzie do rozległego naruszenia sfery działalności przedsiębiorcy na rynku, ściśle powiązanej z relacjami prawnymi i faktycznymi pomiędzy tym przedsiębiorcą a jego kontrahentami. Przy ocenie „powagi” wyrządzonej szkody należy zawsze kierować się kryterium proporcjonalności zaistniałej szkody do rozmiarów działalności gospodarczej prowadzonej przez podmiot, którego tajemnica przedsiębiorstwa została ujawniona przez sprawcę. Zaistniała szkoda musi być bowiem poważna w odniesieniu do konkretnego podmiotu, a nie w ujęciu abstrakcyjnym. Chodzi zatem o uszczerbek, jakiego doznaje indywidualnie oznaczony przedsiębiorca w swoich interesach podlegających ochronie, niezależnie od tego, czy interesy te mają wymiar majątkowy. Między skutkiem w postaci wyrządzenia poważnej szkody przedsiębiorcy a zachowaniem sprawcy musi jednak zachodzić szczególna więź ‑ pozwalająca na uznanie, iż uszczerbek w dobrach prawnie chronionych wyrządzony został właśnie wskutek działania sprawcy.

Były pracownik lub kontrahent związany umową o zachowaniu poufności co do informacji wyszczególnionych przez pracodawcę, ujawniając taką informację podmiotowi trzeciemu, ponosi odpowiedzialność karną na gruncie art. 23 ust. 1 u.z.n.k., jeżeli ujawnienie takie wywołało u przedsiębiorcy poważną szkodę majątkową lub niemajątkową.

A co z podmiotem, któremu tajemnica przedsiębiorstwa została przekazana?

Art. 23 ust. 1 u.n.z.k. dotyczy sytuacji, w której informacja została ujawniona przez osobę zobowiązaną do zachowania jej w poufności. Inny typ czynu zabronionego typizuje jednak art. 23 ust. 2 u.z.n.k. Przepis ten stanowi między innymi, że karalne jest dalsze ujawnianie takiej informacji lub wykorzystanie we własnej działalności gospodarczej uzyskaną bezprawnie informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa. Przestępstwo to można popełnić wyłącznie umyślnie. Sprawca musi mieć zamiar popełnienia czynu zabronionego lub też co najmniej zdawać sobie sprawę z tego, iż swym zachowaniem zmierza do popełnienia czynu zabronionego, lecz mimo tej świadomości godzi się na taki stan rzeczy.

Komentarz SDO Nowe Technologie

Odpowiedzialność prawnokarną na gruncie art. 23 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji będzie zawsze ponosił podmiot, który uzyskawszy bezprawnie (mimo zakazu ujawniania) informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, ujawni ją dalej lub wykorzysta we własnej działalności gospodarczej. Z takim przypadkiem będziemy mieli do czynienia w sytuacji uzyskania informacji przez przedsiębiorcę od osoby zobligowanej do zachowania w poufności informacji mających wartość gospodarczą, jeżeli w następstwie jej uzyskania została ona bezprawnie wykorzystana we własnej działalności gospodarczej (np. celem zyskania przewagi konkurencyjnej). Do zaistnienia odpowiedzialności jest jednak konieczna świadomość przedsiębiorcy, iż pozyskuje informacje ze źródeł bezprawnych, tj. bez podstawy prawnej lub wbrew istniejącemu zobowiązaniu osoby, która informację taką ujawnia. Co jednak ważne, w treści analizowanego przepisu brak wyraźnego odniesienia do wymogu zaistnienia jakiegokolwiek skutku, w szczególności wystąpienia szkody. Oznacza to, że samo umyślne dalsze informacji lub wykorzystanie jej dla własnych potrzeb działalności gospodarczej stanowić będzie czyn zabroniony.

O autorze:

• Klaudia Jakubowska

  aplikant radcowski